نزدیک به ۳۰ سال است که از نامگذاری هفته نخست تابستان به نام "هفته صرفه جویی در مصرف آب" می گذرد. با این هدف که بیش از پیش به مردم یادآوری شود که غول خشکسالی در کمین است تا آب، این طلای خیس را از چنگ ایرانیان برباید.

سالهاست که عواملی چون کمبود بارش و مصرف بالای آب و بهره برداری زیاد از منابع آب ها، دست به دست هم داده و برتقویت خشکسالی افزوده اند. اما گمانه ها حاکی از این است که تابستان ۱۴۰۰ بیش از تمام تابستان های این سال‌ها در جنگ با غول خشکسالی کم خواهد آورد و سر پنجه های داغ این غول را بر گردن خود حس خواهد کرد. بنا به گفته مهندس اردکانیان، وزیر نیرو، "تابستان ۱۴۰۰ خشک ترین سال در نیم قرن اخیر است". پس صرفه جویی در مصرف آب الزامی است.

مشکل کجاست و چرا باکمبود منابع آبی روبرو شده ایم؟ شاید اولین دلیل، کاهش نزولات آسمانی در سال آبی جاری بوده است. همان دوره زمانی که از مهرماه هر سال شروع و تا پایان شهریورماه ادامه می یابد. درحالیکه در یکی دو سال گذشته، سالهای بسیار پربارشی را تجربه کرده و امیدوار بودیم که این بارشها ادامه دار باشند، اما در سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ شاهد بخل ورزی شدید ابرهای آسمانی و تمایل بسیار کم دانه های برف و قطرات باران به فرود در ایران بودیم. بنا به آمار موجود در سال آبی جاری، میزان بارش ها ۴۳ درصد کمتر از میانگین بلند مدت کشور بوده است.   

وقتی خشکسالی آنهم از نوع شدید، خود را نمایان می کند طبیعی است که نیاز آبی نیز بالا می رود. بخش های کشاورزی، صنعت و شرب و بهداشت شهری و روستایی تشنه هستند و آب نیاز دارند و مدیران آبی در این وضعیت قرمز مجبورند از تشنگان، رفع عطش کنند. اما با کدام سرمایه و پس انداز؟ حساب سدها که خالی است، فقط زمین است که مانند مرد ایستاده و اجازه داده تا انسان ها با حفره هایی به نام "چاه" عمق وجودش را سوراخ کنند و عصاره آبی جانش را بکشند. بدتر اینکه به صورت پیوسته تعداد چاه ها و عمق آنها افزایش می یابد. بااین شرایط طبیعی است که زمین هم گاهی اوقات دردش آمده و خود را تکان دهد.

متهم ردیف اول

البته متهم ردیف اول کاهش منابع آب، جهاد کشاورزی است. حدود ۸۵ درصد از منابع آب های ایران صرف کشاورزی می شود. این قبول که برای گذران زندگی به محصولات کشاورزی نیاز داریم و این محصولات وطنی باید آنقدر باشند که دستمان جلوی دیگران دراز نباشد، اما مدیران جهاد کشاورزی نیز حتما قبول دارند که راندمان تولیدات کشاورزی بسیار پایین است، چون مصرف آب در این بخش بسیار بالاست. اکنون در کشورهای پیشرفته جهان از نظر تولیدات کشاورزی، با حجم آب بسیار کمتری، محصولات بسیار بیشتری را کِشت می کنند. آنهم با استفاده از تکنیک هایی مانند کشت های گلخانه ای و سیستم های آبیاری نوین و کشت های هیدروپونیک و مانند آنها.  

اما چرا این روش های نوین که در کاهش مصرف آب نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند به اندازه باید و شاید در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته اند؟ طبیعی است که دانش استفاده از آن را داریم. نصب تجهیزات و استفاده از این شیوه های نوین کشاورزی، در برخی از مناطق کشور هرچند به صورت محدود بوده است، اما بیانگر آن است که اگر بخواهیم می توانیم از این تجهیزات به صورت بسیار گسترده تری در زمین های کشاورزی بهره ببریم. می دانیم که این روش ها هزینه بر است و به منابع مالی نیاز دارد اما بیش از آن لازم است که تفکر و عمل مدیران جهاد کشاورزی بیشتر جهادی باشد تا اداری.

یکی دیگر از مشکلات کمبود آب در ایران، وجود صنایعی هستند که بدون ضابطه و تنها با رابطه، در بسیاری از مناطق خشک ایران، سبز شده اند. تصور کنید نماینده ای از یک استان می خواهد در دوره ی بعدی مجلس، حضور داشته باشد. به نظر شما آیا کار سختی است که مدتها پیش از انتخابات، وزیر صنایع را به شهر و منطقه خود ببرد و از او قول تاسیس یک یا چند کارخانه صنعتی را برای شهرش بگیرد. ایجاد اشتغال برای جوانان شهر، بهترین تبلیغ برای رای آورد دوباره در انتخابات است. اشتغال خوب است اما سوال اینجاست که آب مورد نیاز صنایع چگونه تامین خواهد شد؟ خشک شدن زاینده رود برای چیست؟ آیا نمی توان صنایع را در شمال و جنوب کشور و در مجاورت ساحل آبی رنگ و وسیع دریاهای ایرانی ساخت؟

وظیفه ما چیست؟

می گویند یک سوزن به خود بزن و یک جوالدوز به دیگران. مسئولان جای خود اما ما مردم برای صرفه جویی در مصرف آب چه کرده ایم؟ چند نفر از ما روش های بهینه مصرف آب را یاد داشته واجرا می کند؟ چند نفر در خانه خود وسایل کاهنده آب را نصب کرده اند؟ چند نفر به این باور رسیده اند که "شعار آب هست ولی کم است" مربوط به سالهای گذشته بود و شرایط آبی امسال بسیار سخت تر از سالهای گذشته و تابستان ۱۴۰۰ خشک ترین تابستان در نیم قرن اخیر است.

یکی از اقداماتی که می توانیم در زمینه صرفه جویی در مصرف آب خانگی انجام دهیم این است که شیرهای آب را به میزانی باز کنیم که قطر آب خروجی کمتر از قطر یک خودکار باشد. تصور کنید فقط همین یک روش در تمام منازل ایرانیان پیاده شود. آنگاه می توان حدس زد که از هدررفت حجم قابل توجهی از آب، جلوگیری خواهد شد.

باور کنید همه ما در یک کشتی نشسته ایم. برای گذر از "دریای خشکسالی" و رسیدن به سرزمین پرآبی همه باهم باید پارو بزنیم. مسئولان هم جزئی از مردم هستند و همه ما مردم مسئولیم. بارها ثابت کرده ایم که "ما می توانیم"، به شرط آنکه بخواهیم.

انتهای پیام/